De Nederlandse politiek is meer versnipperd dan ooit. Op het eerste gezicht lijkt dat democratisch: iedereen z’n stem, iedereen z’n partij. Maar in de praktijk zorgt het voor bestuurlijke verlamming, eindeloze formaties, compromissen waar niemand blij van wordt, en kabinetten die nauwelijks iets gedaan krijgen. Het is tijd om de gevolgen van deze politieke wildgroei onder ogen te zien.
Te veel kleine partijen, te weinig resultaat
De Tweede Kamer telt inmiddels tientallen partijen, waarvan een groot deel slechts één tot vijf zetels heeft. Denk aan DENK, BIJ1, Volt, JA21, PvdD en BBB. Ze vertegenwoordigen niches, maar leveren zelden een serieuze bijdrage aan stabiel bestuur. Tijdens verkiezingsdebatten eisen ze hun plek op, maar bij de kabinetsformatie haken ze af of worden simpelweg niet serieus genomen.
De versnippering leidt tot ellenlange onderhandelingen, broze coalities en kabinetten die al bij het eerste zuchtje tegenwind uit elkaar vallen. De recente val van het kabinet-Wilders is daar een schrijnend voorbeeld van. Zonder solide meerderheid of bereidheid tot samenwerking is er simpelweg geen werkbaar bestuur mogelijk.
Zelfs grotere partijen worden hierin meegesleept. Neem de VVD: ze sluiten de PVV uit, maar willen ook niet met GroenLinks/PvdA regeren. Wat overblijft is politieke onduidelijkheid en een formatiepuzzel die praktisch niet meer op te lossen is. Dit gebrek aan helderheid maakt de partij kwetsbaar en duwt het politieke centrum verder in de marge.
CDA en GroenLinks/PvdA hebben bovendien al duidelijk uitgesproken dat ze niet met Wilders in zee gaan. Dus zelfs als de PVV de grootste wordt, is de kans op een levensvatbaar kabinet met Wilders als premier vrijwel nul.
Stemmen op de PVV? Weggegooide moeite
Laat ik daar ook helder over zijn: een stem op de PVV is een stem op onbestuurbaarheid. Hoe groot de partij ook wordt, zolang Wilders niet in staat is om compromissen te sluiten of verantwoordelijkheid te nemen, zal geen enkele andere partij zich nog aan hem branden. Dat hebben we inmiddels wel geleerd. Zijn wispelturigheid en eenzijdige stijl van partijleiderschap maken hem onbetrouwbaar als coalitiepartner.
En nee, hij gaat geen absolute meerderheid halen. Dat is in de hele Nederlandse politieke geschiedenis nog nooit voorgekomen en ik zou werkelijk verbaasd zijn als dat nu ineens verandert. Zolang de PVV dus onder de 76 zetels blijft, is het pure luchtfietserij om te denken dat Wilders dit land ooit in zijn eentje gaat besturen. Je stemt misschien uit frustratie, maar uiteindelijk gooi je hem weg. Want regeren doe je met anderen. En dat weigert Wilders keer op keer.
Wilders: rechts, maar ook links als het uitkomt
Iedereen roept maar dat de PVV extreemrechts is, maar dat klopt niet helemaal. Op migratie en veiligheid is de toon hard, zeker. Maar op sociaaleconomisch vlak is de PVV juist opvallend links: AOW op 65, zorgnationalisatie, meer geld naar de burger. Wilders is flexibel – niet in samenwerking, wel in standpunten. En dat moet je als kiezer te denken geven. Want wie beweert er te zijn voor het volk, maar praat opeens nauwelijks meer over moslims en religie en toeterde eerst over de islam, maar nu alleen nog over asiel en migratie? Juist. Dat riekt naar opportunisme en eigenbelang, niet naar visie.
Verhoog de kiesdrempel naar drie tot vijf zetels
Een structurele oplossing is het verhogen van de kiesdrempel, bijvoorbeeld naar drie, vier of vijf zetels. In veel Europese landen is zo’n hogere drempel de standaard. Het voorkomt dat partijen met slechts één of twee zetels de Kamer binnenkomen en het debat frustreren met symbolische moties en onrealistische voorstellen.
Een hogere kiesdrempel dwingt partijen om samen te werken, fusies aan te gaan of hun boodschap breder te formuleren. Dat leidt tot minder versplintering, meer overzicht in het parlement en snellere en effectievere formatieprocessen. Het betekent ook dat kiezers stemmen op partijen die niet alleen protesteren, maar ook verantwoordelijkheid kúnnen en wíllen dragen.
Bestuurbaarheid is de basis van democratie
Vertegenwoordiging is essentieel in een democratie, maar het systeem moet ook uitvoerbaar blijven. Wanneer niemand nog de leiding kan nemen omdat er te veel veto’s zijn, dan loopt alles vast. De kiezer verdient geen toneelstuk in de Tweede Kamer, maar concreet beleid, uitvoerbare plannen en bestuurders die verantwoordelijkheid nemen.
Een hogere kiesdrempel is geen aantasting van de democratie. Integendeel: het versterkt de slagkracht van de politiek. Het geeft ruimte aan middenpartijen om compromissen te sluiten die realistisch zijn, in plaats van te schipperen tussen extremen die liever hun eigen gelijk uitventen dan samenwerken aan oplossingen.
Kies stabiliteit, niet spektakel
Een stem op het politieke midden – of op de VVD – is misschien niet spannend, maar wel het meest stabiel. Als dat betekent dat de VVD moet regeren met CDA en een linkse partij, dan is dat maar zo. Hoe groter VVD en CDA, hoe stabieler Nederland wordt bestuurd. En daar is het uiteindelijk om te doen.
